Jak wytłumaczyć dziecku śmierć matki?

Dziecko jest związane zazwyczaj najsilniejszą więzią ze swoją matką. Szczególnie w pierwszych latach życia jest ona dla niego najważniejszą osobą, dającą poczucie bezpieczeństwa oraz bliskości. Dlatego śmierć matki jest dla każdego dziecka bardzo traumatycznym doświadczeniem, które może zaważyć na jego dalszym życiu. W związku z  tym jest niezwykle ważne, aby w tych trudnych chwilach zapewnić najmłodszym odpowiednie wsparcie.

Jak powiedzieć dziecku o śmierci mamy

Pod żadnym pozorem nie należy ukrywać przed dzieckiem faktu śmierci jego mamy. Nawet w przypadku kilkuletnich dzieci, należy im wyjaśnić czym jest śmierć. Nie wolno oszukiwać dziecka opowiadając mu, że np. mama wyjechała. W przyszłości może to tylko zwiększyć odczuwany przez dziecko szok w związku ze jej śmiercią. Ponadto może to zablokować jego naturalną ufność. Dziecko może także zacząć obwiniać siebie za to, że mama nagle porzuciła je i zniknęła.

Informację o śmierci mamy powinna przekazać bardzo bliska osoba. Zazwyczaj jest to tata. Powinno odbyć się to w atmosferze bezpieczeństwa i wsparcia. Dziecko może zareagować w bardzo różny sposób. Należy wykazać się dużą empatią i spokojem. Kluczowe jest zapewnienie dziecku swojej obecności.

To także dobry moment na uzewnętrznienie swoich własnych emocji. Nie należny chować przed dzieckiem swojego smutku. Raczej warto wykorzystać te okazję, by nauczyć je jak przeżywać żałobę. Jej nieodłączną częścią jest tęsknota, przygnębienie, poczucie bezsilności. Dlatego zamiast unikać podejmowania tematu śmierci mamy, warto powspominać z dzieckiem jakim była człowiekiem, przypomnieć śmieszne sytuacje z jej udziałem itd.

Wiek dziecka a śmierć matki

W zależności do wieku, dzieci inaczej patrzą na śmierć. W wieku do 2 lat są w stanie odczuwać brak mamy, ale nie posiadają koncepcji śmierci. Mogą wtedy reagować apatią lub przeciwnie, rozżaleniem i histerią.

Od 2 do 5 roku życia, dzieci są w stanie zrozumieć, że mama umarła, ale mają problem z zaakceptowaniem jej nieuchronnego i ostatecznego charakteru. Wciąż mogą fantazjować, że mama jednak wróci. Dopiero od około 8 roku życia dziecko rozumie, że śmierć wiąże się z definitywnym końcem obecności danej osoby.

Każde dziecko inaczej przeżywa żałobę

W zależności od wieku i osobowości, każde dziecko będzie inaczej przeżywać żałobę po zmarłym rodzicu. Jest to bardzo indywidualna sprawa. Część najmłodszych na wieść o śmierci rodzica płacze i wpada w rozpacz. Inne dzieci nie chcą zaakceptować tego faktu, buntują się, mogą nawet obwiniać o śmierć inne osoby lub co gorsza, siebie. Pewna ich część, w pierwszych chwilach może wydawać się pozornie obojętna i nie wykazać żadnej reakcji. Oczywiście jest to wynik szoku. W takim wypadku należy dać dziecku czas, rozmawiać z nim, ale nie wymuszać żadnych reakcji. Najważniejsze, to być obecnym przy nim, tak aby czuło się wspierane i bezpiecznie.

Dziecko powinno trzymać się rutyny dnia codziennego

Ważne jest, aby dziecko pomimo żałoby, wciąż wykonywało czynności rutynowe jak np. chodzenie do szkoły, zabawa z rówieśnikami, stała pora na kładzenie się spać, odrabianie lekcji, wspólna zabawa i kąpiel (młodsze dzieci) itd. Pozwoli to dziecku szybsze na przejście do normalności. Rutynowe sytuacje skutecznie odciągają uwagę od trudnych emocji. Dodatkowo pokazują, że pomimo braku matki, życie dalej się toczy.

Wytłumaczyć, że to nie jego wina

Niektóre dzieci obwiniają same siebie o śmierć swojej mamy. Zazwyczaj taki wniosek motywują swoim złym zachowaniem, a śmierć matki ma być karą za nie. Jeżeli taka tendencja wystąpi u dziecka, trzeba z nim szczerze porozmawiać, tłumacząc, że nie ponosi ono żadnej odpowiedzialności za jej śmierć.

Warto dociekać skąd u dziecka pojawił się taki pomysł. Zdarza się, że wyciągnęło ono taki wniosek opatrzenie rozumiejąc jakąś wypowiedź dorosłego.

Koncepcja życia pozagrobowego

W celu złagodzenia emocji dziecka, można odwołać się do posiadanej koncepcji życia pośmiertnego. Dziecko może odczuć ulgę, gdy powie się mu, że np. mama cały czas nad nim czuwa i je kocha. Często taki przekaz pozwala złagodzić tęsknotę i cierpienie dziecka, ponieważ rozumie ono, że np. pomimo śmierci ciała, dusza mamy jest wciąż obecna.

Może także złagodzić postrzeganie przez dziecko śmierci jako czegoś strasznego, ponieważ będzie ono wiedzieć, że pomimo tego, że mama nie żyje, to jest szczęśliwa.

Wsparcie najbliższych oraz specjalisty

Śmierć matki jest ogromnym ciosem nie tylko dla dziecka, ale także jego ojca. Dodatkowo to na tacie ciąży obowiązek opieki nad dzieckiem. Dlatego tak ważne jest wsparcie w takiej sytuacji zarówno dziecka, jak i taty.

Rola ta najczęściej przypada najbliższej rodzinie i przyjaciołom. Bywa, że przez okres żałoby ojciec staje się niedostępny emocjonalnie z powodu przeżywania traumy. Dziecko może wyczuwać emocje ojca, co będzie skutkowało spadkiem poczucia bezpieczeństwa u malca, a w skrajnych sytuacjach osamotnieniem i odrzuceniem.

Autor: Piotr Białek