Mowa rozwija się w sposób stopniowy. Na pewno każdy rodzic chciałby, aby jego dziecko zaczęło mówić poprawnie jak najszybciej, co umożliwiłoby zrozumienie jego potrzeb oraz tego, co chce przekazać innym. Jak wygląda prawidłowy rozwój mowy dziecka w poszczególnych jego latach życia?
Rozwój mowy dziecka w pierwszym roku życia
Pierwsze wydawane przez dziecko odgłosy w ogóle nie przypominają dźwięków mowy. Na początku poza płaczem pojawia się również kwilenie, mlaśnięcie i inne. Jednak to wszystko wskazuje, że maluszek ma sprawne narządy, które zaczyna uruchamiać i jest to ważna podstawa rozwoju mowy.
Pod koniec drugiego miesiąca życia pojawia się ważny etap w rozwoju mowy maluszka, gdyż wtedy zaczyna ono wydawać odgłosy, które przypominają mowę. Jest to etap gaworzenia. Na początku umiejętności artykulacyjne dotyczą samogłosek, które są pierwszymi dźwiękami, jakie pojawiają się w rozwoju mowy dziecka.
Koniec czwartego miesiąca życia przynosi nowe dźwięki oraz występowanie pierwszych spółgłosek. Jako pierwsze występują tzw. spółgłoski prymarne, czyli p, b, m, z których dziecko buduje potem prymarne wyrazy, czyli mama, papa, baba.
Gdy dziecko ma pięć miesięcy, zaczyna coraz częściej realizować sylaby, na które składa się spółgłoska oraz samogłoska i do tego pojawiają się inne spółgłoski, czyli t, g, d. Wtedy też występuje gaworzenie samonaśladowcze, które ma istotne znaczenie dla rozwoju mowy, a polega na tym, że dziecko zaczyna słuchać swoich własnych realizacji i następnie naśladuje/powtarza je. Jeśli nie ma takiego gaworzenia u dziecka, może to oznaczać zaburzenia rozwoju mowy, a także poważne uszkodzenie słuchu. Poza tym maluch słucha wypowiedzi innych i zaczyna naśladować wydawane przez nich dźwięki oraz powtarzać je w swoich realizacjach.
Ósmy miesiąc przynosi rozumienie przez dziecko wypowiedzi, które są zabarwione emocjonalnie. Jednak muszą one być krótkie i proste, np. nu nu, brawo. Kiedy połączy się je z gestem albo mimiką staną się dla dziecka bardziej czytelnym przekazem językowym.
Natomiast około dziesiątego miesiąca życia zaczyna pojawiać się intencja komunikacyjna. Na przykład w czasie realizowania sylab ta – ta – ta, ciągle uzyskuje odniesienie do swojego taty i wtedy zaczyna kojarzyć wydawane dźwięki właśnie z nim. W tym miesiącu występują również inne słowa, które są budowane z sylab otwartych, opartych na spółgłoskach prymarnych. Dziecko wypowiada te słowa, aby zakomunikować pewną treść, nazwać osobę albo przedmiot. Wtedy może już mówić: mama, tata, baba, pa pa, da da, am, da.
Na przełomie dziewiątego do dwunastego miesiąca pojawia się gest wskazywania palcem, który świadczy o tym, że dziecko jest już gotowe do nauki języka, a także używania słów z pewną intencją.
Cały czas u maluszka wrasta także stopień rozumienia i pod koniec pierwszego roku życia dziecko rozumie już kilka słów – bardzo często są to rzeczowniki w mianowniku.
Po roku od urodzenia się dziecka zaczyna się intensywny rozwój mowy.
Rozwój mowy dziecka w drugim roku życia
Drugi rok życia to duże zmiany. Dochodzi do rozwoju systemu fonetyczno-fonologicznego, gdyż zaczynają występować nowe dźwięki. Kiedy dziecko kończy dwa lata, w jego mowie są już wszystkie samogłoski ustne, a także duża ilość spółgłosek. Jednak cały czas brakuje głosek dziąsłowych. Poza tym większość spółgłosek jest zmiękczana, co wynika z unoszenia masy języka do góry, chociaż ten nawyk wraz z upływem czasu powinien zniknąć. Czasami występują trudności ze spółgłoskami wargowo-zębowymi: f, w oraz tylno-językowymi: k, g. Jednak do trzeciego roku życia powinny one wystąpić u dziecka.
Poza tym u dwulatka pojawiają się uproszczenia grup spółgłoskowych, a także upodobnienia do innych głosek, wstawianie liter oraz przestawianie ich i do tego substytucje, czyli zastępowanie jednych głosek innymi. Są to zjawiska, które ustępują samoczynnie wraz ze wzrostem możliwości artykulacyjnych dziecka.
Dziecko na początku drugiego roku życia posługuje się kilkoma lub kilkunastoma słowami, które bardzo często są rozumiane tylko przez najbliższe otoczenie. Maluszek nazywa już domowników, a także niektóre zabawki. Poza tym jest u niego przewaga rzeczowników nad czasownikami. Określa również zwierzęta i przedmioty z najbliższego otoczenia. Pojawiają się także homonimy, czyli koko – kura albo kaka – kaczka. Czasowniki najczęściej występują w trybie rozkazującym, np. da – daj.
Maluch będzie podejmował wysiłek, aby komunikować się językowo, tylko wtedy, gdy wypowiadane przez niego komunikaty będą przyczyniały się do zmiany zachowania i będą wywoływały reakcję u osób dorosłych.
Umiejętność budowania wypowiedzi dwuwyrazowych pojawia się pod koniec drugiego roku życia. Jeśli dziecko zaczyna tworzyć komunikaty werbalne, oznacza to, że rozumienie niektóre wypowiedzi osób dorosłych. Ważne jest to, że rozumienie wyprzedza rozwojowo mówienie, więc maluch, który nie rozumie zachowań językowych dorosłych, nie będzie umiał budować swoich wypowiedzi.
Dwulatek najczęściej wypowiada słowa, które są używane w funkcji mianownika (rzeczowniki) oraz w trzeciej osobie liczby pojedynczej (czasowniki). Zasób słownictwa dziecka w drugim roku życia jest powiązany z jego indywidualnymi doświadczeniami.
Rozwój mowy dziecka w trzecim roku życia
System językowy dziecka w trzecim roku życia rozwija się w sposób szybki i skokowy. Zaczynają pojawiać się kolejne kategorie gramatyczne oraz dochodzi do wzbogacenia systemu fonetyczno-fonologicznego. Dziecko potrafi już dobrze wymawiać wszystkie samogłoski, ale poza tymi nosowymi, a w systemie fonetyczno-fonologicznym nie ma już tylko spółgłosek dziąsłowych.
Najpierw u dziecka występuje mianownik, a potem odmienia biernik i dopełniacz, a następnie uruchamia się narzędnik, miejscownik i celownik.
Pod koniec trzeciego roku życia dziecko buduje już zdania pojedyncze, a także złożone, ale występują jeszcze błędy fleksyjne i artykulacyjne. Poza tym u trzylatka o szyku wyrazów w zdaniu najczęściej decyduje jego stan uczuciowy.
Ze zdań złożonych podrzędnie najpierw zaczynają pojawiać się zdania przyczynowe, np. powie: nie chcę, bo to jest niedobre. Równolegle występuje zdanie dopełnieniowe, np. zobacz, że umiem. Do końca trzeciego roku życia dziecko zaczyna się już posługiwać wszystkimi rodzajami zdań. Poza tym zmniejsza się liczba błędów fleksyjnych.
Rozwój mowy dziecka w czwartym roku życia
W czwartym roku życia przedszkolak doskonali zdobyte wcześniej umiejętności językowe i dalej rozwija się jego system fonetyczno-fonologiczny. W jego mowie zaczynają pojawiać się głoski dziąsłowe. Zazwyczaj najpierw jest to: sz, ż, a potem cz, dż. Jednak nie musi jeszcze wypowiadać głoski r, która występuje jako ostatnia. W tym wieku powinno również zniknąć charakterystyczne zmiękczanie spółgłosek.
Ciągle wzrasta jego zasób słownictwa, przez co jego wypowiedzi są dłuższe. Zaczyna również używać słów o zabarwieniu emocjonalnym. Poza tym próbuje nazywać związki przyczyno-skutkowe, a także ujmować relacje czasowe.
Pytania to charakterystyczny etap rozwoju dziecka w tym wieku. Najczęściej zadawanym pytaniem jest: dlaczego? Do tego potrafi posługiwać się wyrażeniami przyimkowymi, które określają relacje przestrzenne. Poza tym występują nadal trudności z wyrażaniem relacji czasowych.
Rozwój mowy dziecka w piątym i szóstym roku życia
W piątym i szóstym roku życia dziecko cały czas kształtuje swój system językowy i uzupełnia je o nowe brakujące elementy. W tej sytuacji brakującą głoską może być r. Piąty rok życia to najlepszy moment na pojawienie się tej głoski. Dochodzi również do stałego rozwoju leksykalnego, a także do doskonalenia narracji.
Dziecko zaczyna budować wypowiedzi, które składają się z dwóch, trzech czy nawet większej liczby zdań. Jednak pięciolatek nadal zadaje wiele pytań, ale jest ich już trochę mniej niż u czterolatka.
Koniec wieku przedszkolnego to czas, gdy dziecko zaczyna bawić się słowami, ale też zaczyna zauważać ich wieloznaczność.
Sześciolatek posługuje się również słowami i wyrażeniami o znaczeniu metaforycznym, a do tego zaczynają występować u niego inne środki stylistyczne, np. porównania.
Każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie i tak samo jest z jego mową. Niektóre zaczynają mówić szybciej, a innym zajmuje to trochę więcej czasu. Kiedy jednak dziecko idzie do szkoły, powinno mieć już prawidłowo rozwinięty system językowy. Gdy rodziców zaczyna coś niepokoić w rozwoju mowy dziecka, warto udać się na wizytę do logopedy. Dzięki temu będzie można zapobiec poważnym wadom wymowy. W czasie leczenia zaburzeń mowy istotne jest, aby terapię logopedyczną rozpocząć bardzo szybko, co pozwoli skutecznie wyeliminować, np. seplenienie albo rotacyzm.
Reina
Dodaj komentarz