Wstrząs anafilaktyczny uważany jest w medycynie za najgroźniejszą i najostrzejszą formę reakcji alergicznej organizmu. Jest to najcięższa postać anafilaksji, występująca wraz z zaburzeniami ogólnoustrojowymi, która może spowodować nawet śmierć. Rocznie choroba ta dotyka ok. 1-3% osób. Najczęściej atakuje osoby młode, szczególnie kobiety.
Czynniki wywołujące wstrząs anafilaktyczny
Czynniki wywołujące wstrząs anafilaktyczny mogą być różne. U wielu osób przyczyną wystąpienia objawów jest:
- ukąszenie przez owada (szczególnie pszczoły, osy, trzmiele, szerszenie, mrówki);
- spożycie pokarmu (szczególnie jaj kurzych, orzeszków ziemnych, orzechów, ryb, krowiego mleka, skorupiaków, cytrusów, pszenicy, soi, konserwantów czy barwników w pokarmach);
- zażycie leków (szczególnie antybiotyków, które w składzie mają penicylinę, niesterydowych leków przeciwzapalnych);
- zażycie środków miejscowego znieczulenia lub radiologicznych środków kontrastowych;
- ekspozycja na różne czynniki (np. zbyt zimna lub ciepła temperatura otoczenia, lateks, wysiłek fizyczny, stres, przetoczenie krwi).
Z obserwacji wynika, że ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego zwiększa się, gdy na pacjenta oddziałuje kilka czynników jednocześnie, np. podjęcie wysiłku fizycznego po spożyciu alergenów pokarmowych. Objawy wstrząsu anafilaktycznego zazwyczaj pojawiają się od kilku do kilkudziesięciu minut po ekspozycji na dany czynnik. Zwykle ich wystąpienie jest gwałtowne i charakteryzuje się bardzo szybkim nasileniem.
Objawy wstrząsu anafilaktycznego
Do tzw. narządów wstrząsowych, czyli narządów objętych dolegliwościami podczas wstrząsu anafilaktycznego należą: skóra, błona śluzowa, układ pokarmowy, oddechowy oraz układ krążenia.
Do najczęstszych objawów wstrząsu anafilaktycznego należą:
- wymioty, nudności, bóle brzucha, biegunka;
- swędzenie skóry, pokrzywka, rumień;
- bladość skóry oraz występowanie na niej potu;
- obrzęk języka oraz warg;
- duszności, suchy kaszel, wodnisty katar, chrypka, świszczący oddech;
- zaburzenia rytmu serca, przyspieszenie jego akcji, spadek ciśnienia tętniczego;
- ból głowy, zawroty głowy, tzw. mroczki przed oczami aż po utratę przytomności.
Co zrobić, gdy u kogoś wystąpi wstrząs anafilaktyczny?
Zazwyczaj osoby z otoczenia chorych na wstrząs anafilaktyczny, podczas wystąpienia objawów wpadają w panikę. Należy jednak zachować spokój i starać się podjąć jak najszybszą reakcję celem udzielenia choremu pomocy. Należy podjąć kolejno następujące kroki:
- Rozpoznaj jaki czynnik wywołał wstrząs i jeśli to możliwe postaraj się go usunąć (np. jeśli czynnikiem było zimno, zabierz chorego do ciepłego pomieszczenia);
- Dokonaj oceny stanu układu krążenia oraz układu oddechowego chorego – gdy zajdzie potrzeba, wykonaj resuscytację krążeniowo oddechową;
- Wezwij pogotowie;
- Jeśli chory wymiotuje – ułóż go w pozycji bocznej ustalonej, jeśli nie – ułóż go na plecach tak, aby dolne kończyny były uniesione;
- Jeśli masz wiedzę na temat tego, czy chory ma przepisany przez lekarza specjalny lek do stosowania w razie wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego (najczęściej w ampułkostrzykawce) – podaj ten lek choremu;
- W oczekiwaniu na przyjazd pogotowia, obserwuj cały czas częstość oddechów, ciśnienie tętnicze oraz rytm i częstość pracy serca chorego.
Leczenie wstrząsu anafilaktycznego
Lekiem najczęściej stosowanym w razie wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego jest adrenalina. Należy podać ją możliwie najszybciej, najczęściej domięśniowo w udo. Po ok. 8 minutach od podania w organizmie chorego adrenalina osiąga już wysokie stężenie, które powoduje ustąpienie objawów wstrząsu. Osoby cierpiące na wstrząs anafilaktyczny zawsze powinny mieć przy sobie leki przeciwalergiczne, najczęściej w postaci jednorazowych ampułkostrzykawek wypełnionych adrenaliną. Leki przeciwhistaminowe oraz glikokortykosteroidy stosuje się jako środki zapobiegające nawrotom objawów.
Niestety, nie ma możliwości całkowitego wyleczenia chorego cierpiącego na wstrząs anafilaktyczny. Osoba po przebyciu wstrząsu może normalnie funkcjonować, ale musi być świadoma, że w każdej chwili w przypadku napotkania czynnika wywołującego u niej wstrząs, może się on powtórzyć. Ważnym elementem leczenia jest więc ustalenie, jaki czynnik powoduje wstrząs anafilaktyczny. Dokonuje tego alergolog.
Wielokrotnie zdarza się, że chorzy na wstrząs nie są świadomi swojej choroby, a przy pierwszym kontakcie z czynnikiem, na który są uczuleni dochodzi u nich do śmierci.
Wstrząs anafilaktyczny to ciężka choroba. Warto jednak, aby osoby chore i osoby w ich otoczeniu miały wiedzę na temat działań jakie należy podjąć w przypadku wystąpienia objawów, gdyż odpowiednia i szybka reakcja może zadecydować nawet o życiu chorego.
autor: Ewa Brożyna
Dodaj komentarz